ايران -تورکييه علاقه لرينين ياپيشقاني: پ.ک.ک/پژاک مرکزلي تهلوکه سيزليک امکداشليق

ايران -تورکييه علاقه لرينين ياپيشقاني: پ.ک.ک/پژاک مرکزلي تهلوکه سيزليک امکداشليق _ عاریف کسکین
اودگون(چهارشنبه) ۲۰ آذر ۱٣٨۷ - ۱۰ دسامبر ۲۰۰٨



www.oyrenci.com

کورد آيريليقچيليغي نين ايران و تورکييه علاقه لري نين ان اهميتلي عونصورو اولدوغونو سؤيله سک سهو اولماز. بو عونصور، ايکي اؤلکه آراسيندا تاريخي اولاراق هم سورتوشمه هم ده امکداشليق ساحه سي اولموشدور. عوثمانلي دؤورونده سرحد کئچيرگنليگي، طايفالارين سرحدلري آشينديران توتوملاري و طرف دؤولت لرين زيف و نامعلوم توتوملاري پروبلئم مئيدانا گتيرمکده ايدي. رئسپوبليکا دؤورونده ده تورکييه، ايران ايله علاقه دار ناراحاتليغيني داوام ائتديرميشدي. بو ناراحاتليق، ايرانين هم تورکييه ايچينده کي کوردلره ماراغي اولدوغونون دوشونولمه سيندن هم ده عيراق کوردلري ايله اولان علاقه سيندن قايناقلانماقدا ايدي. تورکييه نين ناراحاتليغي 1979 ايران ايسلام اينقيلابيندان سونرا داها دا آرتدي.

ايران و پ.ک.ک آراسينداکي علاقه رئسپوبليکا دؤورونده گؤرولمه ميش بير وارليق ايدي. تهران، رئسپوبليکا دؤورونده تورکييه عليه داري بير تشکيلاتا بو جور آچيق و چوخ اؤلچولو دستک وئرمه ميشدي. ايرانين پ.ک.ک مؤوضوعسونداکي رفتارلاري محمد خاطمي نين پرئزيدئنتليک دؤورونده (1997-2001 / 2001-2005) دييشمه يه باشلاميشدير. ايران و پ.ک.ک آراسيندا ياشانان ايستي قارشيدورما گوندمه دامغاسيني وورموش؛ بو چرچيوه ده اينکيشافلار، ايران و تورکييه آراسيندا پ.ک.ک مضمونوندا امکداشليغي گوندمه گتيرميشدير.

پ.ک.ک تئررور تشکيلاتي، اوزون مودت ايران ايله تورکييه آراسيندا پروبلئم اولموش و ايکي اؤلکه علاقه لريني منفي تاثير ائتميشدير. آنجاق 2003دن سونرا ايران تهلوکه سيزليک گوجلري و پ.ک.ک تئررور تشکيلاتي ايشچيلري آراسينداکي سرحد قارشيدورمالاري، ايرانين پ.ک.ک مؤوضوعسوندا توتوم دييشيکليگينه گيرديگيني گؤسترميشدير. نئجه کي تهران، اييول 2004ده پ.ک.ک- ي تئررور تشکيلاتي اولاراق قبول ائتميشدير. بونا قارشيليق دا تورکييه، ايران عليه داري اولاراق سيلاحلي موباريزه ائدن خالقين موجاهيدلري تشکيلاتيني تئررور لیسته سینه آلمیشدیر.

ايرانين پ.ک.ک- یا باخيشي نين و توتومونون دييشمه سي نين فرقلي سببلري واردير. آبش، عيراقا يئرلشميش و شيمالي عيراقدا کورد قورولوشلانماسي نين گوجلو و اعتيبارلي بير تملده گئتمه سي اوچون زمين حاضيرلاميشدير. ايسرايل طرفيندن ده دستکله نيلمه يه باشلايان بو قورولوشلانمانين آبش و ايسرايله ياخينليق گؤسترمه سي، کوردلرين لازيم اولدوغو زامان ايران عليه داري اولاراق حرکته کئچه بيلمه سي احتيماليني دا اؤزو ايله گتيرميشدير. ايران، بو ايستيقامتده شيمالي عيراق کوردلري نين و پ.ک.ک- ين اؤز عليه اينده ايستيفاده ائديلمه سي حدسي ايله قارشي-قارشييا قالميشدير.

آبش-تورکييه علاقه لرينده پ.ک.ک تئررور تشکيلاتي مؤوضوعسو سورون اولماغا باشلاميشدير. آبش، پ.ک.ک مؤوضوعسوندا دقيق بير سيياست چيخارماميش و پروبلئمي حلل ائتمه ايستيقامتينده تورک صلاحيتليلره سؤز وئرميشسه ده، بو پروبلئمين نئجه حلل ائديله جگي مؤوضوعسوندا شفاف اولماميشدير. سؤز مؤوضوعسو وضعيت، ايراني دا جيدي شکيلده ناراحاتليغا سوخموشدور. چونکي آبشين، پ.ک.ک- ي ايرانا قارشي ايستيفاده ائتمه مئيلينده اولا بيله جگي دوشونولموشدور. بو وضعيت ايراني حرکته کئچيرميشدير.

ايرانين تئررور مؤوضوعسوندا تورکييه ايله امکداشليغينا گيرمه سي نين بير باشقا اهميتلي سببي ده، خالقين موجاهيدلري تشکيلاتي اولموشدور. خالقين موجاهيدلري تشکيلاتي، ايران عليه داري ان بؤيوک تشکيلاتدير. بو تشکيلاتين بئش مين سيلاحلي ايشچيسي عيراقدا واردير. 1980دن سونرا ايران رئژيمينه قارشي سيلاحلي حرکته کئچن تشکيلات، 1984دن سونرا عيراقا يئرلشميش و صددامين دستگي ايله اؤزونه مئکانيزه اوردو قورمايي باجارميشدير. ايران، صددام آشديقدان سونرا بو تشکيلاتين عيراقدان چيخاريلماسي و ايرانا تسليم ائديلمه سي مؤوضوعسوندا سيخ سي گؤسترميش، آنجاق سعي لري نتيجه وئرمه ميشدير. باشقا سؤزله بو وضعيت ايراني ناراحاتليقلانديرميش و ايران، خالقين موجاهيدلري تشکيلاتي نين اؤزونه قارشي ايستيفاده ائديلمه سيندن قورخو دوياراق تورکييه نين امکداشليغينا جيدي شکيلده احتيياج دويماغا باشلاميشدير.



ايراني پ.ک.ک- یا قارشي موباريزه ائتمه يه ايتله ين ديگر بير سبب، بو تشکيلاتين ايران ايچينده پژاک آدلي بير تشکيلات قورماسي اولموشدور. ايران، پ.ک.ک تئررور تشکيلاتينا اوزون مودت اؤلکه ايچينده سياسي فعاليت ساحه سي تقديم ائتميش، پ.ک.ک دا بو تهلوکه سيزليک دستگي آلتيندا گوج قازانماغي باجارميشدير. ايران ايسه بو گؤندر، اؤز کورد موخاليف تشکيلاتينا قارشي پ.ک.ک- دان کشفيات دستگي آلمیشدیر. پ.ک.ک تئررور تشکيلاتي ايرانين تهلوکه سيزليک دستگي چرچيوه سينده اؤلکه ايچينده بؤيومه يه چاليشميش و فعاليتلريني تشکيلاتلي حالا گتيرمک ايسته ميشدير. بو ايستيقامتده، مارت 2004ده پژاک آدلي تشکيلاتي قورموش و ايران ايچينده ايشلرينه باشلاميشدير. پژاک، ايران عليه داري اولاراق گئنيش ديامئترلي فعاليته کئچميشدير. پ.ک.ک تئررور تشکيلاتي نين آبش ايله ياخينلاشما مئيلي و شيمالي عيراقداکي کورد بؤلگه سينده آبش و ايسرايلين ايشلري، ايرانين پ.ک.ک و پژاک مؤوضوعسونا دونيا گؤروشونو دييشديرميشدير.

ايرانين پ.ک.ک تئررور تشکيلاتي مؤوضوعسوندا، تورکييه نين ايسته ديگي خطه گلمه سي نين بير باشقا سببي، ايرانداکي ائتنيک حرکتلرين گوجلنمه سي اولموشدور. ايراندا ائتنيک ميلليتچي حرکتلر اوچون اهميتلي بير سياسي و ايجتيماعي زمين مؤوجوددور. ايرانداکي ائتنيک حرکتلرين يوکله ليشي، ايرانين پ.ک.ک مؤوضوعسونا باخيشي نين دييشمه سينه گتيريب چيخارميشدير. چونکي ايرانداکي ائتنيک حساسليق آبش و ايسرايلين ده ديقتيني چکميشدير. ائتنيک ميلليتچيليگين يوکله ليشي، ايرانداکي تورکلري ده سياسي اولاراق حرکته کئچيرميشدير. اينکيشافلار، ايراني بؤلگه ده کي و تورکييه ده کي ائتنيک آيريليقچي حرکتلره قارشي داها حساس داورانماغا ايتله ميشدير.



ايراني، پ.ک.ک- يی تئررور تشکيلاتي اولاراق تانيمايا ايتله ين سببلر آراسيندا، ياخين زاماندا ايران ايله آبش آراسيندا ياشانان گرگينليک ده ايشتيراک ائتمکده دير. بو گرگينليک سببييله ايران- آبش علاقه لري نين گله جگي نامعلوملوغونو قوروماقدادير. ايران، آبش قارشيسيندا موقاويمت گؤستره بيلمک اوچون قونشولاري ايله ياخشي و اعتيبارلي بير علاقه ياراتماسي لازيم اولدوغونو دوشونمکده دير. ايرانين قونشولاري ايچينده تورکييه بؤيوکلوک و بؤلگه ده کي فعاليت سببييله بيرينجي درجه دن اهميت ايفاده ائتمکده دير. ايران، تورکييه ايله پ.ک.ک- یا قارشي امکداشليق ائده رک، تورکييه ني، آبش و ايسرايلين اؤزونه قارشي فعاليتلريندن اوزاق توتماق ايستمکده دير.



ايرانين پ.ک.ک مؤوضوعسونداکي بو دييشمسي، ايکي اؤلکه علاقه لريني موثبت تاثير ائتميشدير. ايران- تورکييه علاقه لري نين سون دؤورده، ايچ ايشلرينه قاريشماماق، ياخشي قونشولوق و تهلوکه سيزليک امکداشليق اساسيندا اينکيشاف ائتديگي بيلينسه ده، ايکي اؤلکه علاقه لري نين تمه ليني تهلوکه سيزليک امکداشليغين مئيدانا گتيرديگيني سؤيله يه بيلريک. ايکي اؤلکه آراسينداکي تهلوکه سيزليک امکداشليغين اؤزونو ده پ.ک.ک تئررور تشکيلاتي و خالقين موجاهيدلري تشکيلاتي مئيدانا گتيرمکده دير. بو تهلوکه سيزليک امکداشليق موختليف مئخانيزملر طرفيندن ايجرا ائديلمکده دير. بو مئخانيزملرين تمه لي 1990لاردا آتيلسا دا، 2000لرده داها آکتيو و جيدي اولاراق ايشله ديلميشدير. بو تهلوکه سيزليک امکداشليغيندا، تورکييه طرفي نين گؤره لي بير ممنونيتي اولدوغونو سؤيله يه بيلريک. چونکي، زامان زامان ايرانين بو امکداشليق مودتينده، مثلا سرحد ايداره لري اسناسيندا، بير سيرا لاقئيدليکلري نين اولدوغو ايديعا ائديلمکده دير.



ايران-تورکييه آراسينداکي تهلوکه سيزليک امکداشليق، کشفيات پايلاشيمي چرچيوه سينده محدود قالميش و هر هانسي بير عسگري امکداشليغينا چئوريلمه ميشدير. آنکارا، بو امکداشليغي اهميت وئرسه ده ايران و کوردلر آراسينداکي تاريخي حاديثه لري يادداشيندا توتماقدا، بوتون يومورتالاريني ايرانين سبدينه قويماماقدادير.



اؤیرنجی