تراژدى ايل شاهسون در ساووجبولاق (مهاباد)

تراژدى ايل شاهسون در ساووج بولاق (مهاباد)

ايل شاهسون

قلمرو اصلي ايل شاهسون (شاهسئوه ن) منطقه مغان و ديگر نقاط آذربايجان شرقي و تاريخ مهاجرت طوايف مختلف آن به آذربايجان غربي مشخص نيست. اما گفته مي شود در زمان انقلاب مشروطيت که ايل دچار زحمت و پراکندگي بوده، طوايفي چند از آن جدا شده و راهي آذربايجان غربي مي شوند

در حال حاضر ايل شاهسون در آذربايجان غربي شامل 11 طايفه است که پنج طايفه قره چورلو، مقدم و دمکانلو٬ ياغبستي و ايناللو از نظر نفوس بسيار اندک بوده و پس از استقرار در منطقه، ساکن شده و بافت ايلي خود را از دست داده اند. طوايف ديگر اين ايل عموما کوچرو بوده و اقتصاد آنان مبتني بر دامداري است.

قلمرو حياتي اين ايل در دوران جنگ دچار ناامني گرديد. مناطق قشلاقي آنان در دهستان شهر ويران مهاباد مورد تاخت و تاز و آتش سوزي گروههاي مختلف (كرد؟٬ دولت؟) قرار گرفت و قسمت اعظم احشامشان نيز به غارت رفت و عرصه زندگي بقدري بر آنان تنگ شد که عاقبت مجبور به ترک روستا و رها کردن آنچه که داشتند شدند.

خانوارهاي ايل شاهسون در آن سالها پس از مدتي سرگرداني در اطراف روستاهاي منطقه عاقبت با اجاره کردن و خريد زمين در روستاهاي امن مجبور به مهاجرت شدند و سکوت در روستاهاي جديد را ترجيح دادند. مناطق ييلاقي و ميان بند آنان نيز که در نواحي يازداغي خليفان، خان طاووس، شرفه، ملادره سي، دوآب، شله کن، بيکن قلعه و اليس در منطقه گولان بود، نيز از مصائب اين دوران دور نماند، بطوريکه قسمتهاي مختلف آنها زير شخم رفت و از دسترس عشاير خارج شد.

حدود 100 خانوار از طايفه حيدرلو که معمولا به مناطق ييلاقي سليم خان، دوله رش و کاني زرد کوچ مي نمودند بدليل ناامني، در مناطق قشلاقي ماندند و قسمتي از رمه خود را توسط چوپان به يازداغي، شله کن و سرتيب بلاغي گسيل داشتند. زنان طايفه روزانه با اسب و الاغ براي دوشيدن شير راهي منطقه ميشدند و عصر مراجعت ميکردند.

به هر حال آنچه که از اين ايل در حال حاضر به پديده کوچ استمرار ميبخشد شامل 367 خانوار است و عموما در 90 اوبه (اوبا) که آنرا بولوک (بؤلوك) نيز ميگويند به شرح زير متشکل شده اند. سازمان ايلي شاهسون در کتاب ساختار سازمان ايلات و شيوه معيشت عشاير آذربايجان غربي به شکل زير ترسيم شده است:

از ايل شاهسون تعداد 4 طايفه در حوزه شهرستان مهاباد زندگي ميکنند که بهنگام کوچ از منطقه نيز خارج ميشوند،اين طوايف عبارتند از:

7-1- طايفه ياراحمدلو
اين طايفه داراي ده خانوار کوچنده است که کلا در يک اوبا سازمان يافته اند. منطقه قشلاقي آنان ارمنک سفلي (شهرويران مهاباد) و منطقه ييلاقي آنان آغ داغ در دهستان حومه هشترود ميباشد.

7-2- طايفه حاج‌آغلو
اين طايفه بزرگترين طايفه ايل شاهسون در آذربايجان غربي است و داراي 205 خانوار کوچنده است که در 57 اوبا (بولوک) سازمان يافته اند. اوباهاي اين طايفه در مناطق مهاباد، مياندوآب، مراغه و هشترود پراکنده هستند و ييلاق آنان عموما کوه سهند و سليم خان است.

7-3- طايفه قره‌موسي‌لو
طايفه فوق داراي 38 خانوار و 8 اوباست و در روستاي مهاباد، مياندوآب، هشترود و مراغه پراکنده هستند. منطقه ييلاقي اين طايفه فعلا بايندور در اطراف سهند است.

7-4- طايفه آغباشلو
اين طايفه داراي 26 خانوار کوچنده است که در 5 اوبا سازمان يافته اند. منطقه قشلاقي اين طايفه شهر ويران مهاباد و ناحيه ييلاقي آنان هم دهستان سراجو است.

براي کسب اطلاعات بيشتر خوانندگان ميتوانند کتاب ساختار و سازمان ايلات و شيوه معشيت عشاير آذربايجان غربي نوشته آقاي ابراهيم اسکندري نيا را مطالعه فرمايند.